Мушовири тиҷорӣ Азамат Аттокуров соли 2023 соҳиби худрави барқӣ шуд ва дар ин муддат бартариҳои онро хеле хуб эҳсос кардааст: сарфаи сӯзишворӣ, аз ҷиҳати экологӣ тоза будан ва имкони дар хона пур кардани барқ.

Ӯ мегӯяд, таъмини чоррӯзаи барқ ​​ҳамагӣ 100 сом (1,13 доллар) арзиш дорад, дар ҳоле ки қаблан барои пур кардани сӯзишвории мошин дар як ҳафта 2 ҳазор сом (22,6 доллар) сарф мешуд. Афзалиятҳои дигар – нав будани салони мошин ва дастрас будани қисмҳои эҳтиётӣ дар ҳолати вайроншавии эҳтимолӣ мебошанд.

Аз ин рӯ, дар авҷи мавсими сайёҳӣ ба Иссиқкӯл ва гузашта аз ин ба шаҳри Ӯш бо мошини барқӣ намеравад, то дар нуқтаҳои таъмини барқ навбатпойии дурудароз накунад. Дар ин ҳолатҳо барои ӯ роҳи ҳал вуҷуд дорад - муваққатан иваз кардани мошин бо бародараш.

Бар асоси маълумоти муассисаи давлатии “Унаа”, то 15 апрели соли 2024 дар Қирғизистон беш аз 3 ҳазор мошини барқӣ ба қайд гирифта шудааст. Ҳарчанд тибқи маълумоти Вазорати иқтисод ва савдои Қирғизистон танҳо дар соли 2023 қариб 10 ҳазор чунин мошин, асосан аз Чин, ба ҷумҳурӣ ворид шудааст. Коршиносон дар шарҳи ин тафовут мегӯянд, аксари мошинҳои барқӣ ба кишвар ворид мешаванд, вале онҳоро сабти ном накарда, дарҳол ба кишвари дигар таҳвил медиҳанд.

Танҳо давоми панҷ сол (2019-2023), тибқи маълумоти Раёсати банақшагирии стратегии Вазорати иқтисод, ба Қирғизистон тақрибан 12 ҳазор мошини барқӣ оварда шудааст. Ба ҷуз аз Чин, тибқи гузориши Кумитаи миллии омор, мошинҳо аз Литва, ИМА, Корея, Ҷопон, Гурҷистон, Эстония ва Олмон низ ворид мешаванд.

Бо назардошти он ки яке аз манбаъҳои шадиди олудагии ҳаво мошинҳои дорои муҳаррикҳои дарунсӯз мебошанд, масъулин борҳо дар бораи зарурати афзоиши нақлиёти барқӣ ва бунёди инфрасохтори мувофиқ дар кишвар суҳбат кардаанд.

Давлат ба харидани мошинҳои барқӣ барои вазоратҳо шурӯъ кард; Барои навсозии шабакаи нақлиёти ҷамъиятии Бишкек 120 автобуси барқӣ харидорӣ шуд; лоиҳаи роҳандозии таксии барқӣ дар пойтахт оғоз гардид; дар ноҳияи Сокулуки вилояти Чуй сохтмони як корхона, ки аз ҷумла ба бандубасти нақлиёти барқӣ машғул хоҳад буд, оғоз гардид. Қонун дар бораи пешниҳоди имтиёзҳо барои истифодаи рақами махсуси сабти давлатии сабзи мошинҳои барқӣ қабул шудааст.

Бо қарори Шӯрои Комиссияи иқтисодии АвруОсиё саҳм ё квотаи тарифӣ дар шакли воридоти бидуни боҷи гумрукии мошинҳои барқӣ ба қаламрави Ҷумҳурии Қирғизистон барои солҳои 2022-2025 бо теъдоди 10 ҳазор мошин дар як сол ҷудо гардид.

Дар Вазорати иқтисоди Қирғизистон инчунин қайд карданд, ки аз соли 2023 барои эҷоди инфрасохтори шабакаҳои таъмини барқ корҳо фаъолона идома доранд. Дар доираи лоиҳа шаҳри Бишкек ҳамчун минтақаи пилотӣ интихоб шудааст, монеаҳо барои эҷоди инфрасохтор бартараф гардида, баъзе расмиёти маъмурӣ ва муҳлати додани ҳуҷҷатҳои зарурӣ кам карда шуданд. Ба ҷойи 187 рӯзи корӣ санадҳо давоми 35 рӯз дода мешаванд. Дар натиҷа, ширкатҳои хусусӣ зиёда аз 70 нуқтаи таъмини сареъи барқро насб кардаанд. Ҳоло талош мешавад, ки лоиҳа дар саросари кишвар роҳандозӣ шавад.

Бо назардошти маъруфияти афзояндаи мошинҳои барқӣ дар шоҳроҳҳои Бишкек – Қароқул (7 нуқта) ва Бишкек – Ош (1 нуқта) нуқтаҳои таъмини барқ насб шудааст. Дар пойтахти ҷанубӣ тақрибан 10 нуқтаи пур кардани барқ насб шудааст. Қадами навбатӣ насби чунин нуқтаҳо дар дигар шаҳрҳои кишвар хоҳад буд. Давоми ду соли оянда насби дастикам 100 нуқтаи таъмини барқ, ба вижа дар хатсайрҳои сайёҳӣ дар назар аст.

Дар заминаи гузаштан ба мошинҳои барқӣ сари чанд вақт масъалаи утилизатсияи аккумуляторҳо ба миён гузошта мешавад. Аммо ҳанӯз ягон чораи мушаххас пешниҳод нашудааст.

Ӯ қайд мекунад, ки таърихи мошинҳои барқӣ ҳадди аксар 20 сол аст. Яъне, аввал бояд миқдори зиёди батареяҳо дар ҷойе ҷамъ карда шаванд ва танҳо баъди ин мешавад, ки онҳоро утилизатсия кард. Ба гуфтаи вай, батареяҳо баъди муҳлати муайяншуда зуд корношоям намешаванд, ин кор тадриҷан сурат мегирад, кассетаҳои онҳоро иваз мекунанд. Фарз кардем ки як воҳид аз 24 кассета иборат аст, агар яке аз онҳо кор накунад, танҳо ҳамонро иваз кардан лозим аст.

Вай афзуд, омода аст барои коркарди дубораи батарея пул пардохт кунад ва кассетаҳоро ройгон бидиҳад, то ин чиз барои онҳое ки ба коркард машғул ҳастанд, судовар бошад.

Темирбек Шабданалиев низ ахиран худрави барқӣ меронад. Ба гуфтаи ӯ, ҳанӯз масъалаи иваз кардан, таъмиру тармими он ба миён наомадааст, аммо дар Қирғизистон чунин зерсохтор зарур аст.

Ба гуфтаи Олег Печенюк, мудири созмони ҷамъиятии "Экспертизаи мустақили экологӣ", дар Қирғизистон ягон ширкате вуҷуд надорад, ки ба коркард батареяҳо машғул бошад. Истеъмолкунандаҳо ҳатто наметавонанд батареяҳои муқаррариро барои коркарди дубора супоранд.

Аз ин лиҳоз, коршинос аз он хавф дорад, ки аккумуляторҳои истифодашудаи мошинҳои барқӣ асосан дар партовгоҳҳои маъмулӣ мемонанд ва бо назардошти иқлими сахти континенталӣ дар Қирғизистон онҳо хеле пештар аз он ки истеҳсолкунандаҳо эълом кардаанд, корношоям хоҳанд шуд.

Сониян, масъалаи ҷорӣ кардани пардохтҳо барои утилизатсияи мошинҳои барқиро ҳал кардан лозим аст ва ҳаҷми он барои мошинҳои куҳна бештар аз мошинҳои нав бояд бошад.

Мутобиқи равиши таъини пардохт барои ифлосшавии муҳити зист дар Ҷумҳурии Қирғизистон, барои нигоҳдории муваққатии партовҳо бояд маблағ пардохт карда шавад.

Бар асоси гузориши Мониторинги минтақавии партовҳои электронӣ дар ИДМ ва Гурҷистон, соли 2019 дар Қирғизистон 10 ҳазор тонна партовҳои электронӣ ба вуҷуд омадааст, ки ба як нафар 1,5 кг рост меояд. Дар ҳамин ҳол, сатҳи ҷамъоварӣ ва коркарди расмии партовҳои электронӣ ниҳоят паст буда, тақрибан 0,1 дарсадро ташкил медиҳад.

Партовҳои электронӣ бо мурури замон таҷзия намешаванд ва дорои моддаҳои заҳролуд мебошанд, ин партовҳо аз ҷиҳати мураккабии раванди коркард ва истифодаи минбаъда яке аз ҷойҳои аввалро ишғол мекунанд.

Ба гуфтаи Олег Печенюк, дар ҳоли ҳозир ҳеч омори мувассақе вуҷуд надорад.

Олег Печенюк қайд кард, ки давоми чанд соли охир мавзӯи мушкили партовҳо дар Қирғизистон хеле доғ будааст. Ба гуфтаи ӯ, аз 405 майдони партов дар саросари ҷумҳурӣ ягонтои он ба қонунгузории миллӣ комилан мувофиқ нест.