ҚАЗОҚИСТОН
Ояндаи номуайян
Қазоқистон бо батареяҳои куҳнаи нақлиёти барқӣ чӣ хоҳад кард?
Сокини Алмаато Денис Дудников соли 2023 як худрави барқии «Zeekr 001»-и чинӣ харид ва бад ин васила «як ҷузъи тамоюли ҷадид» шуд. Ин тамоюл нишон медиҳад, ки қазоқистониҳо ба таври фаъол ба харидории мошинҳои чинӣ (электрмобилҳо ва мошинҳои муҳаррики дарунсӯз) шурӯъ кардаанд.
«Агар дар соли 2022 дар миёни даҳгонаи серхаридортарин мошинҳо сетоаш чинӣ буд, пас дар соли 2023 ҳолати баръаксро мебинем - ҳоло аз даҳ мошин танҳо чортоаш чинӣ нестанд», - менависад kursiv.media.
Ҳолдонҳо мегӯянд, таваҷҷуҳи бештари қазоқистониҳо ба мошинҳои чинӣ ба таносуби нарх ва сифат марбут аст.
Денис Дудников ҳам инро тасдиқ мекунад: «Ман бояд мошинамро иваз мекардам, бинобар ин ҷустуҷӯ кардам. Нархи «Zeekr 001» хеле ҷолиб буд: мошинҳои шабеҳ бо функсияҳои шабеҳ чанд маротиба гаронтаранд».
Мошини барқӣ бо як далели дигар ҳам таваҷҷуҳи ӯро ҷалб кард: мавриди истифода қарор додани чунин худравҳо назар ба мошинҳое, ки муҳаррики дарунсӯз доранд, хеле арзонтаранд, зеро хароҷоти дуввумиҳо аз сабаби зарурати иваз кардани равған, филтрҳо ва ғайра пайваста афзоиш меёбад.
«Танҳо барои нерӯи барқ пул харҷ мекунед. Назар ба бензин хеле каммасрафтар аст», - ба бартарии мошинҳои барқӣ ишора мекунад Денис Дудников.
Ӯ нақша дорад, ки баъд аз чанд сол худрави барқиашро фурӯшад, аз ин рӯ ҳатто дар бораи коркард ё утилизатсияи батареяи мошинаш фикр ҳам накардааст ва омода нест, ки барои утилизатсияи он пул пардохт кунад.
Ӯ нақша дорад, ки баъд аз чанд сол худрави барқиашро фурӯшад, аз ин рӯ ҳатто дар бораи коркард ё утилизатсияи батареяи мошинаш фикр ҳам накардааст ва омода нест, ки барои утилизатсияи он пул пардохт кунад.
«Дар сурати истифодаи дуруст батарея 20 сол хидмат мекунад. Аз ин рӯ, ин савол бояд ба соҳиби охирини мошин дода шавад», - мегӯяд ӯ. - Давлат барои воридоти мошинҳои барқӣ имтиёз додааст, яъне онҳо [намояндаҳои давлат] имкони коркарди дубораи батареяҳоро доранд».
Қазоқистон воқеан воридоти мошинҳои барқиро ташвиқ мекунад.
Қазоқистон воқеан воридоти мошинҳои барқиро ташвиқ мекунад.
Худравҳои барқӣ ҳарчӣ бештар маъруфият касб мекунанд
Панҷ соли гузашта аз рӯи шумораи мошинҳои барқии дар Қазоқистон сабтшуда ба ду давра тақсим мешавад. Дар аввал, суръати заифи харидории мошинҳои барқӣ мушоҳида мешуд: соли 2019 шумораи онҳо 613 адад буд, соли 2020 – 550 адад ва соли 2021 бошад, 491-то. Баъдан, ин омор ба шиддат тағйир кард: соли 2022 бар асоси оморҳо шумораи худравҳои барқии сабтшуда 812 адад будааст, ки дар қиёс ба соли пештар 65,4 дарсад зиёд мебошад. Соли 2023 шумораи мошинҳои барқӣ 9,2 маротиба зиёд шуда, аз 914 то 8366 адад расидааст.
Коршиносон афзоиши талаботи истеъмолкунандагонро ба қарори Иттиҳодияи иқтисодии АвруОсиё дар бораи тамдиди давраи имтиёзноки воридоти мошинҳои барқӣ то охири соли 2025 марбут медонанд. Қазоқистон ҳам шомили иттиҳодияи мазкур аст.
«Бекор кардани боҷи гумрукӣ имкон медиҳад, ки 15 дарсади арзиши гумрукии мошинро сарфа кунед (имтиёз дар аввал соли 2020 ҷорӣ шуда буд – CABAR.asia). Ба гуфтаи сарвари Оҷонсии мониторинг ва таҳлили бозори мошинҳои Қазоқистон Артур Мискарян, саҳм ё квота барои Қазоқистон дар соли гузашта [2023] 15 ҳазор мошини барқиро ташкил медод ва давоми сол танҳо нисфи он истифода шудааст», - менависад energyprom.kz.
Таҳлилгарони Freedom Finance Global, ки бозори нақлиёти автомобилии Қазоқистонро то поёни соли 2023 омӯхтаанд, тахмин мезананд, ки тамғаи асосии мошинҳои барқии ба кишвар овардашуда - модели варзишии «Zeekr 001» мебошад. Онро ширкати чинии Geely истеҳсол мекунад.
«Нуктаи муҳим дар ҳисоб кардани воридот ин аст, ки то моҳи августи соли 2023 «Zeekr» дар Қазоқистон расман муаррифӣ нашуда буд, аз ин рӯ тамоми мошинҳои қаблан воридшуда шояд шомили омор нашудаанд», - шарҳ медиҳанд муҳаққиқон.
Акс: Илья Ким
Як омили дигари истифодаи васеъ аз худравҳои барқиро метавон талошҳои ҳукумат барои эҷоди инфрасохтори мувофиқ унвон кард. Соли 2017 лоиҳаи озмоишӣ оид ба таъсиси шабакаи нуқтаҳои пур кардани барқ дар Остона ва Алмаато оғоз гардид. Оператори ин лоиҳаи давлатӣ мегӯяд, феълан дар пойтахти Қазоқистон 51 нуқта ва дар Алмаато 52 нуқтаи пур кардани барқ насб шудааст. Дар Қазоқистон инчунин нуқтаҳои таъмини босуръати барқ низ фаъоланд. Масалан, дар пойтахт шаш Tesla Supercharger мавҷуд аст.
Соли 2023 ҳуқумат Нақшаи роҳ барои эҷоди зерсохтҳои лозим барои нақлиёти барқӣ дар тамоми шаҳрҳои бузурги Қазоқистон то соли 2029-ро тасдиқ кард. Бар асоси иттилои Вазорати саноат ва рушди инфрасохтори Қазоқистон, Нақшаи роҳ талаботи меъёрию техникӣ оид ба тарҳрезӣ, ба роҳ мондани инфрасохтори зарурӣ ва истеҳсоли таҷҳизоти маҳаллӣ барои пур кардани мошинҳои барқиро пешбинӣ мекунад. Мансабдорон инчунин мехоҳанд, барои ташвиқу ҳавасмандсозии одамон ба истифодаи фаъол аз худравҳои барқӣ ва инфрасохтори марбута механизмҳои гуногунро роҳандозӣ кунанд.
Соли 2023 ҳуқумат Нақшаи роҳ барои эҷоди зерсохтҳои лозим барои нақлиёти барқӣ дар тамоми шаҳрҳои бузурги Қазоқистон то соли 2029-ро тасдиқ кард. Бар асоси иттилои Вазорати саноат ва рушди инфрасохтори Қазоқистон, Нақшаи роҳ талаботи меъёрию техникӣ оид ба тарҳрезӣ, ба роҳ мондани инфрасохтори зарурӣ ва истеҳсоли таҷҳизоти маҳаллӣ барои пур кардани мошинҳои барқиро пешбинӣ мекунад. Мансабдорон инчунин мехоҳанд, барои ташвиқу ҳавасмандсозии одамон ба истифодаи фаъол аз худравҳои барқӣ ва инфрасохтори марбута механизмҳои гуногунро роҳандозӣ кунанд.
Баъди анҷоми муҳлати истифода чӣ мешавад?
Ин соли аввал нест, ки Қазоқистон шаҳрвандони худро барои истифодаи мошинҳои барқӣ ташвиқ мекунад. Аммо оё мақомдорон барои утилизатсия ва коркарди дубораи аккумуляторҳои худравҳои барқӣ барномае доранд?
Михаил Квентис, коршинос дар заминаи мошинҳои барқӣ ва зерсохтори барқгирӣ бар ин назар аст, ки масъалаи коркарди дубораи батареяҳои литий-ионии худравҳои барқӣ дар Қазоқистон давра ба давра ба миён меояд. «Ман ҳатто мегуфтам, ки гоҳ-гоҳ ба миён меояд, - шарҳ медиҳад коршинос. - Вақте дар «боло» масъалагузорӣ мешавад, ҳама ба ягон фаъолияте шурӯъ мекунанд, баҳсҳову гуфтугуҳои оммавӣ сар мешавад ва баъдан масъала худ аз худ хомӯш мешавад».
Михаил Квентис, коршинос дар заминаи мошинҳои барқӣ ва зерсохтори барқгирӣ бар ин назар аст, ки масъалаи коркарди дубораи батареяҳои литий-ионии худравҳои барқӣ дар Қазоқистон давра ба давра ба миён меояд. «Ман ҳатто мегуфтам, ки гоҳ-гоҳ ба миён меояд, - шарҳ медиҳад коршинос. - Вақте дар «боло» масъалагузорӣ мешавад, ҳама ба ягон фаъолияте шурӯъ мекунанд, баҳсҳову гуфтугуҳои оммавӣ сар мешавад ва баъдан масъала худ аз худ хомӯш мешавад».
Вай ба хотир меорад, ки бори аввал соли 2017 Вазорати энергетика ба ин масъала таваҷҷуҳ кард - бо батареяҳои литий-ионӣ ва дар умум бо батареяҳои мошинҳои барқӣ чӣ бояд кард? Масалан, агар батарея дар натиҷаи садама осеб дида бошад, онро чӣ гуна бояд безарар кард ё барои коркард фиристод?
«Аз ҷиҳати назариявӣ, раванди утилизатсияи батареяи нақлиёти барқӣ аз утилизатсияи батареяи телефони мобилӣ ё ноутбук тафовут надорад. Танҳо дар мошини барқӣ унсурҳои бештар вуҷуд доранд - гӯиё ҳазорҳо ноутбук дар як ҷо ҷамъ карда шудааст», - шарҳ медиҳад Михаил Квентис.
«Аз ҷиҳати назариявӣ, раванди утилизатсияи батареяи нақлиёти барқӣ аз утилизатсияи батареяи телефони мобилӣ ё ноутбук тафовут надорад. Танҳо дар мошини барқӣ унсурҳои бештар вуҷуд доранд - гӯиё ҳазорҳо ноутбук дар як ҷо ҷамъ карда шудааст», - шарҳ медиҳад Михаил Квентис.
Вай таъкид мекунад, ки дар Қазоқистон ҳанӯз ҳатто қоидаҳои муносибат бо батареяҳои литий-ионӣ вуҷуд надорад, ки шеваи дурусти ҷамъоварӣ, нигоҳ доштани онҳо, хавфҳо, равандҳои дурусти утилизатсия навишта шуда бошад.
«Мо (коршиносон ва фаъолони экологӣ – шарҳи муҳаррир) панҷ сол инҷониб дар ҳама муҳокимаҳо оид ба мошинҳои барқӣ ин масъалаҳоро ба миён мегузорем, талош кардем ки Оператори уҳдадории васеъи истеҳсолкунандаро ба ин масъала ҷалб кунем, аммо натиҷаи дилхоҳ ба даст наомад», - бо таассуф изҳор дошт Михаил Квентис.
Вай ба ҳукумати Қазоқистон пешниҳод мекунад, ки барои ҷамъоварӣ, нигоҳдорӣ, нобудсозиву коркарди батареяҳои литий-ионӣ (на танҳо мошинҳои барқӣ, балки дар маҷмӯъ ҳамаи батареяҳои литий-ионӣ) қоидаҳои возеҳ ва ҳавасмандкунанда таҳия кунад.
«Мо бояд дар ташкили содироти батареяҳои литий-ионӣ барои коркард ва ё воридоти батареяҳои литий-ионӣ барои коркард дар Қазоқистон бо ҳадафи содироти минбаъдаи ашёи хом барои истеҳсоли батарея кумак кунем», - пешниҳод мекунад Квентис.
Маълум шуд, ки давлат дар ин масъала аллакай нақшаи худро дорад. Ҳоло гузинае дар ҳоли баррасӣ аст, ки тибқи он пули Оператори уҳдадории васеъи истеҳсолкунанда бояд барои утилизатсия ё коркарди батареяҳо истифода шавад. Дар ин бора муовини вазири экология ва захираҳои табиӣ Мансур Ошурбоев ба «Tengrinews.kz» хабар додааст. Ба гуфтаи ӯ, барои ин ҳадаф бунёди корхона дар назар гирифта шудааст.
«Вазорат нақша дорад, ки барои омӯзиши таҷрибаи байналмилалӣ оид ба коркарди аккумуляторҳои литий-ионӣ барои мошинҳои барқӣ як таҳлил гузаронад, инчунин ҷалби сармоягузорон барои бунёди корхонаи коркарди батареяҳои литий-ионӣ дар Ҷумҳурии Қазоқистонро таъмин намояд», - хабар додааст ӯ.
Оператори уҳдадории васеи истеҳсолкунанда (ҳоло вазифаҳои онро ҶС «Жасил Даму» иҷро мекунад) ба CABAR.asia дар бораи нақшаҳои утилизатсияи батареяҳои худравҳои барқӣ шарҳи мушаххас надод.
Оператори уҳдадории васеи истеҳсолкунанда (ҳоло вазифаҳои онро ҶС «Жасил Даму» иҷро мекунад) ба CABAR.asia дар бораи нақшаҳои утилизатсияи батареяҳои худравҳои барқӣ шарҳи мушаххас надод.
Алексей Алексеев, сардабири маҷаллаи «За рулем» дар Қазоқистон пешниҳод мекунад, ки ба вазъият аз зовияи комилан дигар нигоҳ карда шавад.
«Мошинҳои барқӣ 10 дарсади ҳиссаи тамоми мошинҳоро ташкил медиҳанд, - мегӯяд Алексеев ва илова мекунад: - Мошинҳои муосири бо бензин ҳаракаткунанда он қадр ки маъмулан тасаввур мешавад, зиёновар нестанд. Ба мо лозим нест, ки бо мошинҳо мубориза барем, барои гузаштан ба мошинҳои барқӣ талош кунем. Мо бояд дар бораи он фикр кунем, ки барои дар кишварамон пайдо шудани мошинҳои нав чӣ кор кунем?»
Муаллифон :
Анастасия Бенгард (Қирғизистон)
Элина Бекназарова (Ӯзбекистон)
CABAR.asia
Элина Бекназарова (Ӯзбекистон)
CABAR.asia
Муҳаррирон:
Наталя Ли
Татяна Трубачева
Лола Олимова
Гулафшон Соқиева
Марат Мамадшоев
Татяна Трубачева
Лола Олимова
Гулафшон Соқиева
Марат Мамадшоев
Тасвирҳо:
Насиба Каримова
Ороиш:
Манижа Бабакулова
© 2024