Алматы тұрғыны Денис Дудников 2023 жылы қытайлық Zeekr 001 электромобилін сатып алып, сол арқылы «трендке ілесті». Бұл - қазақстандықтардың (электромобильдер мен іштен жану қозғалтқышы бар) қытайлық автокөліктерді белсенді түрде сатып алу тенденциясы.

Нарық қатысушылары баға мен сапа оңтайлы үйлесіп отырғандықтан қазақстандық тұтынушылар «қытайға» қызығушылық танытып отырғанын атап өтті.

«Батарея дұрыс пайдаланылған жағдайда 20 жылға жетеді. Сондықтан бұл сұрақпен ең соңғы иесі айналысады, - деп жеткізді ол өз ұстанымын. - Мемлекет электрокарларды импорттауға жеңілдіктер берді, яғни оларда [мемлекет өкілдерінің] аккумуляторды қайта өңдеу мүмкіндігі бар».

Қазақстан шынымен де электрлі көліктердің импортын ынталандырып отыр.

Соңғы бес жыл Қазақстанда тіркелген электромобильдер саны бойынша екі кезеңге бөлінеді. Алдымен электромобильдер саны бірте-бірте төмендегені байқалды: 2019 жылы – 613, 2020 жылы – 550, 2021 жылы – 491. Содан кейін күрт өсе бастады: 2022 жылғы статистикада электромобильдер 65,4%-ға өскені тіркелді – 812 бірлік. Одан кейінгі 2023 жылы елестетудің өзі мүмкін емес жағдай болды - электр көліктерінің саны 9,2 есеге өсіп - 914 бірліктен 8366 бірлікке бірақ жетті.

Сарапшылар тұтынушылар тарапынан сұраныстың өсуіне, құрамында Қазақстан да бар ЕАЭО-ның электромобильдерді бажсыз әкелу бойынша жеңілдік кезеңін 2025 жылдың соңына дейін ұзарту туралы шешімі ықпал етті деп есептейді.

Қазақстандағы көлік нарығын зерттеген Freedom Finance Global сарапшылары 2023 жылдың қорытындысы бойынша елге әкелінген негізгі электромобиль бренді - Zeekr 001 спорткары болды деп пайымдап отыр. Оны қытайлық Geely компаниясы шығарады.

Электромобильдерді пайдаланудың тағы бір стимулы – өкімет тарапынан тиісті инфрақұрылым салуға ниет танытуы. 2017 жылы Астана және Алматы қалаларында электр қуаттау стансаларының желісін құру бойынша қанат қақты жоба іске қосылды. Бұл мемлекеттік жобаның операторы бүгінде Қазақстанның астанасында 51, ал Алматыда 52 ЭҚС салынып жатқанын мәлімдеді. Бұған қоса жеке тұлғалар мен компаниялар ЭҚС орнатқан. Сондай-ақ Қазақстанда өте асажылдам қуаттау станциялары бар. Мысалы, елордада алты Tesla Supercharger орнатылған.

2023 жылы үкімет 2029 жылға қарай республиканың барлық ірі қалаларында электромобильдер үшін қажетті инфрақұрылым салу бойынша Жол картасын бекітті. Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі хабарлағандай, Жол картасында қажетті инфрақұрылымды жобалау мен жайластыруға және электрмен жүретін көліктерді зарядтауға арналған жергілікті жабдықты шығару арналған нормативтік-техникалық талаптар болады. Сондай-ақ шенеуніктер лектромобильдер мен онымен байланысты инфрақұрылымды халықтың бұдан да белсенді пайдалануын ынталандыру үшін түрлі тетіктерді енгізгісі келеді.

Қазақстан өз азаматтарын электромобильді пайдалануға бірінші жыл шақырып отырған жоқ. Бірақ республикада электр көліктерінің аккумуляторларын кәдеге жарату және қайта өңдеу жоспары бар ма?

Электр көліктері және қуаттау инфрақұрылымы саласындағы сарапшы Михаил Квентис Қазақстанда электромобильдердің литий-иондық аккумуляторларын қайта өңдеу мәселесі кезең-кезеңімен туындайтынын алға тартады. «Мен тіпті аяқ асты пайда болады дер едім», - деп түсіндіреді сарапшы. «Жоғарғы жақтағы» біреуде осындай сауал туған кезде, бәрі жаппай соны талқылай бастайды және содан соң ол дау өздігінен басылып қалады».

Ол Қазақстанда әлі күнге дейін литий-иондық аккумуляторлармен жұмыс істеу ережелері жоқ екенін алға тартады, қалай жинау керек, қалай сақтау керек, қандай қауіп бар және кәдеге жарату үшін қандай процестерді қолдану керектігі сипатталған құжат жоқ.

Ол Қазақстан үкіметіне литий-ионды аккумуляторларды (тек электрлі көліктер ғана емес, жалпы барлық литий-иондық аккумуляторлар) жинау, сақтау және кәдеге жаратудың түсінікті және ынталандыратын ережелерін жазуды ұсынады.

Үкіметтің бұған қатысты жоспары да бар екен. Енді РОП операторының ақшасын аккумуляторларды қайта өңдеуге және кәдеге жаратуға жұмсау мүмкіндіктері қарастырылуда. Бұл туралы Tengrinews.kz тілшісіне Экология және табиғи ресурстар вице-министрі Мансұр Ошурбаев мәлім етті. Оның айтуынша, осы мақсатта зауыт салынады.

Қазақстандағы «За рулем» журналының бас редакторы Алексей Алексеев жағдайға мүлде басқа қырынан қарауды ұсынды.