Тоҷикистон: Чаро маҳбусони собиқ дигарбора пушти панҷара мераванд?
CABAR.asia
Маҳбусони собиқ аз набудани кори доимӣ ва таассубот дар ҷомеа дилсард шудаанд. Коршиносон бар ин назаранд, ки чунин вазъ метавонад онҳоро барои дигарбора содир кардани ҷиноятҳо водор созад.
Зайнал Зайниддинов, сокини 34-солаи ноҳияи Қубодиён рӯзи 21 сентябри соли ҷорӣ афв шуд.
Вай бесаброна интизор аст, ки ба кори пештарааш баргардад. Ӯ қабл аз он ки бар асоси ду моддаи Кодекси ҷиноии Тоҷикистон – 244 ва 237 ба 8 моҳи зиндон маҳкум шуд, дар як мактаби деҳот ба ҳайси барқчӣ кор мекард.
"Маро тибқи қонуни афв озод карданд. 21 сентябр ба хона баргаштам, мехоҳам кор пайдо кунам. Агар ба кори пештараам қабул накунанд, маҷбурам ба муҳоҷирати меҳнатӣ равам. Хусусан баъди аз зиндон баромадан кор ёфтан душвор аст. Ба ман гуфтанд, ки кӯмакпулӣ мегирам, баъди гирифтани он кушиш мекунам, кор пайдо кунам",-мегӯяд ӯ.
Маҳбусони собиқ, ки соли 2019 ва солҳои пеш афв шуда буданд, мегӯянд, баъди озод шуданашон зиндагӣ осон набуд.
"Маро тибқи қонуни афв озод карданд. 21 сентябр ба хона баргаштам, мехоҳам кор пайдо кунам. Агар ба кори пештараам қабул накунанд, маҷбурам ба муҳоҷирати меҳнатӣ равам. Хусусан баъди аз зиндон баромадан кор ёфтан душвор аст. Ба ман гуфтанд, ки кӯмакпулӣ мегирам, баъди гирифтани он кушиш мекунам, кор пайдо кунам",-мегӯяд ӯ.
Маҳбусони собиқ, ки соли 2019 ва солҳои пеш афв шуда буданд, мегӯянд, баъди озод шуданашон зиндагӣ осон набуд.
Файзалӣ Расулов, сокини 22-солаи шаҳри Левакант, соли 2019 мавриди афв қарор гирифта, аз зиндони шаҳри Бохтар озод шуд. Падару модар ва хоҳараш ӯро бо гулдаста пешвоз гирифтанд.
Вай бо иттиҳоми дуздӣ се сол аз озодӣ маҳрум гардида, пас аз як сол тибқи қонуне, ки моҳи октябри соли 2019 мавриди амал қарор гирифт, афв шуд.
Файзалӣ баъди озод шудан қариб як сол бекор монд. Маълумоти олӣ надорад ва бинобар доғи судӣ доштан, ӯро ҳатто ба сифати посбон ҳам ба кор нагирифтаанд.
Хонаводаи як маҳбуси собиқ аз рустои Нурафшони ноҳияи Ваҳдати шаҳри Левакант мегӯяд, писарашон базӯр тавонистааст аз мақомоти шуғли аҳолӣ 1200 сомонӣ (ҳудуди 105 доллар) кӯмакпулӣ бигирад.
Ҳаҷми кӯмакпулӣ барои маҳбусони собиқ 400 сомонӣ (ҳудуди 34 доллар) дар як моҳро ташкил медиҳад. Онҳо ҳақ доранд, ин кӯмакпулиро давоми се моҳ, то пайдо кардани ҷойи кор дарёфт кунанд.Хоркаш Расулов, падари Файзалӣ, нафақахӯр буда, аз бемории фишорбаландӣ ранҷ мекашад. Ӯ дар суҳбат ба CABAR.asia гуфт, писараш борҳо барои пайдо кардани кор ба хадамоти шуғли аҳолӣ муроҷиат кард, аммо бенатиҷа. Ҳоло тамоми оила бо нафақаи ӯ, ки 450 сомонӣ (ҳудуди 40 доллар) мебошад, зиндагӣ мекунанд.
Файзалӣ баъди озод шудан қариб як сол бекор монд. Маълумоти олӣ надорад ва бинобар доғи судӣ доштан, ӯро ҳатто ба сифати посбон ҳам ба кор нагирифтаанд.
Хонаводаи як маҳбуси собиқ аз рустои Нурафшони ноҳияи Ваҳдати шаҳри Левакант мегӯяд, писарашон базӯр тавонистааст аз мақомоти шуғли аҳолӣ 1200 сомонӣ (ҳудуди 105 доллар) кӯмакпулӣ бигирад.
Ҳаҷми кӯмакпулӣ барои маҳбусони собиқ 400 сомонӣ (ҳудуди 34 доллар) дар як моҳро ташкил медиҳад. Онҳо ҳақ доранд, ин кӯмакпулиро давоми се моҳ, то пайдо кардани ҷойи кор дарёфт кунанд.Хоркаш Расулов, падари Файзалӣ, нафақахӯр буда, аз бемории фишорбаландӣ ранҷ мекашад. Ӯ дар суҳбат ба CABAR.asia гуфт, писараш борҳо барои пайдо кардани кор ба хадамоти шуғли аҳолӣ муроҷиат кард, аммо бенатиҷа. Ҳоло тамоми оила бо нафақаи ӯ, ки 450 сомонӣ (ҳудуди 40 доллар) мебошад, зиндагӣ мекунанд.
Маҳбусони собиқ мегӯянд, пас аз раҳоӣ ба онҳо ваъда медиҳанд, ки ба давраҳои бозомӯзӣ фаро гирифта шуда, шуғлҳои навро аз худ мекунанд ва баъдан ҷойи кор пайдо мекунанд. Аммо дар асл пас аз озод шудан ба мушкилоти зиёд рӯ ба рӯ мешаванд.
Шоҳсанам Қарабоева, корманди "Идораи ҳуқуқи инсон ва риояи қонуният" дар шаҳри Бохтар мегӯяд, дар соли 2019 -- 20, соли 2020 - 61 ва соли 2021 беш аз 50 маҳбуси собиқ ба идораи онҳо муроҷиат кардаанд. Мушкили ҳамаи онҳо якхел набудааст.
"Аксари онҳое ки муроҷиат мекунанд, ҷойи кор надоранд. Вақте барои пайдо кардани кор ба ягон муассиса муроҷиат мекунанд, аз онҳо маълумотнома дар бораи доштан ё надоштани доғи судӣ талаб карда мешавад. Ва чун мефаҳманд, ки доғи судӣ доранд, аз қабули онҳо худдорӣ мекунанд",- мегӯяд Шоҳсанам Қарабоева.
Наргис Зокирова, раҳбари ташкилоти ҷамъиятии "Идораи ҳуқуқи инсон ва риояи қонуният" дар Душанбе, гуфт, онҳо дар чаҳор минтақаи Тоҷикистон намояндагӣ доранд ва маҳбусони собиқ ба онҳо муроҷиат мекунанд.
"Соли 2020 ба "Идораи ҳуқуқи инсон ва риояи қонуният" дар шаҳри Душанбе 661 маҳбуси собиқ, аз ҷумла 510 мард ва 151 зан муроҷиат кард", - илова намуд Наргис Зокирова.
Шоҳсанам Қарабоева, корманди "Идораи ҳуқуқи инсон ва риояи қонуният" дар шаҳри Бохтар мегӯяд, дар соли 2019 -- 20, соли 2020 - 61 ва соли 2021 беш аз 50 маҳбуси собиқ ба идораи онҳо муроҷиат кардаанд. Мушкили ҳамаи онҳо якхел набудааст.
"Аксари онҳое ки муроҷиат мекунанд, ҷойи кор надоранд. Вақте барои пайдо кардани кор ба ягон муассиса муроҷиат мекунанд, аз онҳо маълумотнома дар бораи доштан ё надоштани доғи судӣ талаб карда мешавад. Ва чун мефаҳманд, ки доғи судӣ доранд, аз қабули онҳо худдорӣ мекунанд",- мегӯяд Шоҳсанам Қарабоева.
Наргис Зокирова, раҳбари ташкилоти ҷамъиятии "Идораи ҳуқуқи инсон ва риояи қонуният" дар Душанбе, гуфт, онҳо дар чаҳор минтақаи Тоҷикистон намояндагӣ доранд ва маҳбусони собиқ ба онҳо муроҷиат мекунанд.
"Соли 2020 ба "Идораи ҳуқуқи инсон ва риояи қонуният" дар шаҳри Душанбе 661 маҳбуси собиқ, аз ҷумла 510 мард ва 151 зан муроҷиат кард", - илова намуд Наргис Зокирова.
"Мо мехоҳем ҳамаи онҳоро сафарбар карда, ба кор фиристем, вале бисёр корхонаҳо онҳоро ба кор қабул намекунанд",-мегӯяд Ойдиной Авазова.
Ойдиной Авазова, корманди шӯъбаи шуғли аҳолии ноҳияи Қубодиён, ки бояд бекоронро бо ҷойи кор таъмин кунад, мегӯяд, панҷ нафар дар муассисаҳои кишоварзӣ ва бахши коммуналӣ ба кор таъмин шудаанд. Аммо дар аксар мавридҳо роҳбарони корхонаҳо онҳоро ба кор қабул кардан намехоҳанд.
Ӯ меафзояд, ба вижа пайдо кардани кор барои занҳое, ки бо ҷурми дуздӣ, қаллобӣ, ғоратгарӣ ва куштор маҳкум шудаанд, хеле мушкил мебошад.
Ӯ меафзояд, ба вижа пайдо кардани кор барои занҳое, ки бо ҷурми дуздӣ, қаллобӣ, ғоратгарӣ ва куштор маҳкум шудаанд, хеле мушкил мебошад.
Авфи маҳбусон. Акс аз: CABAR.asia
Қубодиён минтақае дар ҷануби Тоҷикистон буда, бо Афғонистон ҳаммарз аст ва 185 000 аҳолӣ дорад. Моҳи ноябри соли гузашта дар ин ҷо 37 маҳбуси собиқ сабти ном шудааст.
Ба гуфтаи коршинос Суҳроб Сафариён, маҳбусони собиқ ҳатто пас аз раҳоӣ аз муассисаҳои ислоҳӣ ҳам барои мардум ҳамчун шахси "ислоҳнашуда" боқӣ мемонанд. Ва ин "доғ" солҳои зиёд, ҳатто пас аз раҳоӣ аз зиндон ҳам боқӣ мемонад.
Ба гуфтаи коршинос Суҳроб Сафариён, маҳбусони собиқ ҳатто пас аз раҳоӣ аз муассисаҳои ислоҳӣ ҳам барои мардум ҳамчун шахси "ислоҳнашуда" боқӣ мемонанд. Ва ин "доғ" солҳои зиёд, ҳатто пас аз раҳоӣ аз зиндон ҳам боқӣ мемонад.
"Онҳое ки куштор содир кардаанд, на танҳо дар ҷомеа, балки дар доираи хонаводаи худ низ "бегона" боқӣ мемонанд. Тӯли чанд соли охир мо ҳолатеро мушоҳида накардем, ки нафари бо иттиҳоми куштор аз озодӣ маҳрумшударо баъди раҳо шудан мисли пештара қабул карда бошанд, бахусус корфармоён. Онҳоро ба кор намегиранд, зеро аз онҳо метарсанд".
Тибқи қонунгузории Тоҷикистон, ба истиснои баъзе мавридҳо, корфармо ҳақ надорад аз корманд ҳуҷҷати доштан ё надоштани доғи судиро талаб кунад. Аммо ба гуфтаи коршиносон, ҳамин ки доштани доғи судӣ маълум мешавад, чунин афрод имкони пайдо кардани шуғлро аз даст медиҳанд.
Ойниҳол Бобоназарова, ҳомии ҳуқуқи тоҷик мегӯяд, дар ҷомеаи мо нисбат ба маҳбусони собиқ муносибати хуб сурат намегирад, аз ҷумла намехоҳанд онҳоро ба кор қабул кунанд ва барои кумак ба онҳо сайъ намекунанд.
"Ба маҳбусони собиқ дигар хел нигоҳ мекунанд, пас аз раҳоӣ аз зиндон пайдо кардани кор барои онҳо мушкил аст. Зиндагӣ дар озодӣ барояшон мушкил мешавад, ҳарчанд онҳо баъди озод шудан мехоҳанд, ки зиндагиашонро дигар кунанд",-гуфт Бобоназарова.
Ӯ меафзояд, маҳбусони собиқ талош мекунанд, ки ному насабашонро иваз карда, ба муҳоҷирати меҳнатӣ бираванд, аммо на ҳамаи онҳо дар ин кор муваффақ мешаванд.
"Вақте 20 ҳазор нафар озод мешавад, мақомот бояд қаблан барномаи вижаи бо кор таъмин кардани онҳоро омода кунад, то маҳбусони собиқ тавонанд ба хонаводаҳояшон кумак кунанд, на ин ки барои онҳо дарди сари иловагӣ шаванд. Вақте кор нест, имкон дорад, ки онҳо боз ҷиноят содир кунанд. Мо дар расонаҳо мехонем, ки маҳбусони собиқ баъди озод шуданашон дубора ҷиноят содир кардаанд",- мегӯяд Ойниҳол Бобоназарова.
"Ба маҳбусони собиқ дигар хел нигоҳ мекунанд, пас аз раҳоӣ аз зиндон пайдо кардани кор барои онҳо мушкил аст. Зиндагӣ дар озодӣ барояшон мушкил мешавад, ҳарчанд онҳо баъди озод шудан мехоҳанд, ки зиндагиашонро дигар кунанд",-гуфт Бобоназарова.
Ӯ меафзояд, маҳбусони собиқ талош мекунанд, ки ному насабашонро иваз карда, ба муҳоҷирати меҳнатӣ бираванд, аммо на ҳамаи онҳо дар ин кор муваффақ мешаванд.
"Вақте 20 ҳазор нафар озод мешавад, мақомот бояд қаблан барномаи вижаи бо кор таъмин кардани онҳоро омода кунад, то маҳбусони собиқ тавонанд ба хонаводаҳояшон кумак кунанд, на ин ки барои онҳо дарди сари иловагӣ шаванд. Вақте кор нест, имкон дорад, ки онҳо боз ҷиноят содир кунанд. Мо дар расонаҳо мехонем, ки маҳбусони собиқ баъди озод шуданашон дубора ҷиноят содир кардаанд",- мегӯяд Ойниҳол Бобоназарова.
Мушкили нобоварӣ дар ҷомеа ва дарёфти ҷойи кор барои маҳбусони собиқ то ҳол вуҷуд дошта, ҳалли худро наёфтааст. Ин мушкилот барои 16 000 ҳазор маҳбусе, ки мавриди афв қарор гирифт, калидӣ ба ҳисоб мераванд. Зиёда аз 10,7 ҳазор нафари онҳо ояндаи наздик аллакай ба озодӣ мебароянд.
Ин матлаб дар доираи лоиҳаи IWPR "Amplify, Verify, Engage: Information for Democratisation and Good Governance in Eurasia", ки аз ҷониби ВКХ-и Норвеж маблағгузорӣ мешавад ва лоиҳаи "Рушди расонаҳои нав ва рӯзноманигории рақамӣ дар Осиёи Марказӣ", ки онро Институти инъикоси ҷанг ва сулҳ (IWPR) бо дастгирии Ҳукумати Бритониёи Кабир амалӣ мекунад, таҳия шудааст. Муҳтавои матлаб баёнгари нуқтаи назари расмии IWPR, ВКХ Норвеж ё Ҳукумати Бритониёи Кабир нест.
