cabar.asia
Тақсими молу мулк ҳангоми талоқ дар Тоҷикистон чӣ гуна сурат мегирад? Чаро додгоҳҳо ба сарнавишти занон бетаваҷҷуҳанд?
акс: pinterest.ru
Бештари занҳо дар Тоҷикистон аз қарорҳои ноодилонаи додгоҳҳо аснои тақсими амвол ҳангоми баҳсҳои додгоҳӣ миёни занону мардон шикоят мекунанд.
Тибқи иттилои Додгоҳи олии Тоҷикистон, соли 2020 дар додгоҳҳои кишвар 1686 муроҷиати шаҳрвандон оид ба маскун кардани занҳои талоқшуда баррасӣ шудааст.
Тибқи иттилои Додгоҳи олии Тоҷикистон, соли 2020 дар додгоҳҳои кишвар 1686 муроҷиати шаҳрвандон оид ба маскун кардани занҳои талоқшуда баррасӣ шудааст.
Таҳмина, сокини 32-солаи ноҳияи Файзобод
Таҳмина чаҳор фарзанди ноболиғ дорад. Ду сол пеш аз шавҳараш ҷудо шудааст ва дар ин муддат дар ҷустуҷӯи адолат пушти дари додгоҳҳои Файзободу Душанбе саргардон аст. Ӯ талош дорад, аз ҳуқуқи фарзандони ноболиғаш барои манзил дифоъ кунад.
"Ман бо талаби гирифтани алимент ва манзил аз шавҳари собиқам ба додгоҳ муроҷиат кардам. Додгоҳ қарор баровард, ки ману фарзандонам дар як ҳуҷраи манзили шавҳарам маскун шавем. Аммо он ҷо ҳамагӣ ду моҳ тоқат овардам, чунки қариб ҳар рӯз аз тарафи шавҳари собиқам ва аҳли оилааш ҷанҷол сар мезад.
Онҳо ҳама корро карданд, то маро аз хона пеш кунанд. Ва ин ҳам дар ҳоле, ки хонаводаи ӯ 25 садяк замин дорад ва ману фарзандонам ҳақ дорем аз онҳо қитъаи хурдеро талаб кунем",-мегӯяд Таҳмина.
Ӯ меафзояд, дигарбора ба додгоҳ муроҷиат кард, аммо ҳеч яке аз кормандони додгоҳ аз манофеи ӯ дифоъ накарда, аз шавҳари собиқаш ҷонибдорӣ мекарданд. Пас аз талабҳои тӯлонӣ ва суботкоронаи Таҳмина оилаи шавҳари собиқаш нахуст розӣ шудаанд, ки ба ӯ як порча замин бидиҳад, вале баъдан фикрашонро дигар кардаанд.
"Вақте бори дигар ба додгоҳ муроҷиат кардам, судя аз шавҳари собиқам пуштибонӣ карда, ба ман маслиҳат дод, рафта дар ҳуҷраи хонаи ӯ, ки барои ман ҷудо шудааст, зиндагӣ кунам.
Пас аз ин қадар талошу давиданҳо, омода кардани ҳуҷҷату имзоҳои лозимӣ ва таҳия кардани қарор ҳоло танҳо як имзо аз додгоҳ мондааст. Аммо ҳамеша баҳона мекунанд: фардо биё, пасфардо биё. Бо ҳар баҳонае имзо намегузоранд",-шикоят мекунад ҳамсуҳбати мо.
"Ман бо талаби гирифтани алимент ва манзил аз шавҳари собиқам ба додгоҳ муроҷиат кардам. Додгоҳ қарор баровард, ки ману фарзандонам дар як ҳуҷраи манзили шавҳарам маскун шавем. Аммо он ҷо ҳамагӣ ду моҳ тоқат овардам, чунки қариб ҳар рӯз аз тарафи шавҳари собиқам ва аҳли оилааш ҷанҷол сар мезад.
Онҳо ҳама корро карданд, то маро аз хона пеш кунанд. Ва ин ҳам дар ҳоле, ки хонаводаи ӯ 25 садяк замин дорад ва ману фарзандонам ҳақ дорем аз онҳо қитъаи хурдеро талаб кунем",-мегӯяд Таҳмина.
Ӯ меафзояд, дигарбора ба додгоҳ муроҷиат кард, аммо ҳеч яке аз кормандони додгоҳ аз манофеи ӯ дифоъ накарда, аз шавҳари собиқаш ҷонибдорӣ мекарданд. Пас аз талабҳои тӯлонӣ ва суботкоронаи Таҳмина оилаи шавҳари собиқаш нахуст розӣ шудаанд, ки ба ӯ як порча замин бидиҳад, вале баъдан фикрашонро дигар кардаанд.
"Вақте бори дигар ба додгоҳ муроҷиат кардам, судя аз шавҳари собиқам пуштибонӣ карда, ба ман маслиҳат дод, рафта дар ҳуҷраи хонаи ӯ, ки барои ман ҷудо шудааст, зиндагӣ кунам.
Пас аз ин қадар талошу давиданҳо, омода кардани ҳуҷҷату имзоҳои лозимӣ ва таҳия кардани қарор ҳоло танҳо як имзо аз додгоҳ мондааст. Аммо ҳамеша баҳона мекунанд: фардо биё, пасфардо биё. Бо ҳар баҳонае имзо намегузоранд",-шикоят мекунад ҳамсуҳбати мо.
Санам аз ноҳияи Ёвон аст
Санам баъди ҷанҷоли оилавӣ як сол мешавад, ки бо чаҳор фарзанд дар хонаи модараш зиндагӣ мекунад. Ӯ мегӯяд, бо шавҳару фарзандонаш дар хонаи алоҳида зиндагӣ мекард. Баъди тӯй ҳукумати ноҳияи Ёвон ба онҳо қитъаи замин ҷудо кард ва дар сохтмони хона бародарони ҳамсараш ёрӣ расониданд. Аммо рӯзе пас аз як ҷанҷоли сахт шавҳар ӯву фарзандонашро аз хона пеш кард.
"Баъди он ки шавҳарам маро талоқ дод, тасмим гирифтам ба додгоҳ муроҷиат кунам, зеро ба танҳоӣ аз уҳдаи хӯрондану пӯшондани чор кӯдак баромада наметавонам. Як соли дароз аст, ки барои пайдо кардани ҳаққи маскун шудан пушти дари додгоҳ меравам. Аммо кормандони додгоҳ бо ҳар баҳона ба қазияи ман расидагӣ намекунанд. Ваъдаи "имрӯзу фардо" медиҳанд, мегӯянд ҳанӯз қарор омода нашудааст ва монанди ҳамин.
Танҳо пас аз дархосту талабҳои пай дар пайи ман ниҳоят қарори маскун шудани маро дар манзили шавҳарам бароварданд",-мегӯяд Санам.
Санам баъди ҷанҷоли оилавӣ як сол мешавад, ки бо чаҳор фарзанд дар хонаи модараш зиндагӣ мекунад. Ӯ мегӯяд, бо шавҳару фарзандонаш дар хонаи алоҳида зиндагӣ мекард. Баъди тӯй ҳукумати ноҳияи Ёвон ба онҳо қитъаи замин ҷудо кард ва дар сохтмони хона бародарони ҳамсараш ёрӣ расониданд. Аммо рӯзе пас аз як ҷанҷоли сахт шавҳар ӯву фарзандонашро аз хона пеш кард.
"Баъди он ки шавҳарам маро талоқ дод, тасмим гирифтам ба додгоҳ муроҷиат кунам, зеро ба танҳоӣ аз уҳдаи хӯрондану пӯшондани чор кӯдак баромада наметавонам. Як соли дароз аст, ки барои пайдо кардани ҳаққи маскун шудан пушти дари додгоҳ меравам. Аммо кормандони додгоҳ бо ҳар баҳона ба қазияи ман расидагӣ намекунанд. Ваъдаи "имрӯзу фардо" медиҳанд, мегӯянд ҳанӯз қарор омода нашудааст ва монанди ҳамин.
Танҳо пас аз дархосту талабҳои пай дар пайи ман ниҳоят қарори маскун шудани маро дар манзили шавҳарам бароварданд",-мегӯяд Санам.
иллюстратсия: CABAR.asia
Аммо ба гуфтаи Санам, давоми як соле ки мақомоти додгоҳ ҳалли масъалаи ӯро ба таъхир меандохтанд, хонаводаи шавҳараш заминро ба номи бародарзодааш сабти ном кардаааст. Ҳоло онҳо баҳона пеш меоранд, ки хона аз ӯ нест.
Санам дигар тасмими ба додгоҳ шикоят карданро надорад, чунки бовар намекунад, ки ба чизе ноил мешавад.
"Дигар зарурати ба додгоҳ муроҷиат карданро намебинам, зеро медонам, ки додгоҳи ноҳиявӣ ин дафъа ҳам ба ман кӯмак намекунад",-мегӯяд ӯ.
Занҳо мегӯянд, дар додгоҳҳои Тоҷикистон нисбат ба онҳо рафтори ноодилона сурат мегирад. Қонунгузории кишвар ба занон бартарият медиҳад, аммо низоми додгоҳӣ инро нодида мегирад.
Таҷриба нишон медиҳад, ки занони тоҷик аксаран пас аз талоқ бесарпаноҳ монда, ба хонаи волидон бармегарданд.
Санам дигар тасмими ба додгоҳ шикоят карданро надорад, чунки бовар намекунад, ки ба чизе ноил мешавад.
"Дигар зарурати ба додгоҳ муроҷиат карданро намебинам, зеро медонам, ки додгоҳи ноҳиявӣ ин дафъа ҳам ба ман кӯмак намекунад",-мегӯяд ӯ.
Занҳо мегӯянд, дар додгоҳҳои Тоҷикистон нисбат ба онҳо рафтори ноодилона сурат мегирад. Қонунгузории кишвар ба занон бартарият медиҳад, аммо низоми додгоҳӣ инро нодида мегирад.
Таҷриба нишон медиҳад, ки занони тоҷик аксаран пас аз талоқ бесарпаноҳ монда, ба хонаи волидон бармегарданд.
Муроҷиат ва шикоятҳо зиёданд
Аксари занон дар Тоҷикистон шикоят доранд, ки дар бештари маворид манзил ва амволи шавҳар ба номи волидони ҳамсар сабт шудаву тааллуқ дорад. Яъне, дар сурати гирифтани талоқ занҳо ҳаққи соҳиб шудан ба як қисми манзилро надоранд.
Бар илова, тибқи анъана дар Тоҷикистон бештари занон тавре тарбия мешаванд, ки кадом касбу ихтисосе надошта бошанд, кор накунанд ва дар хонаводаашон аз ҷониби мардон таъмин карда шаванд. Тибқи маъмул дороиҳо ва моликият ба мардон тааллуқ дорад.
Бар илова, тибқи анъана дар Тоҷикистон бештари занон тавре тарбия мешаванд, ки кадом касбу ихтисосе надошта бошанд, кор накунанд ва дар хонаводаашон аз ҷониби мардон таъмин карда шаванд. Тибқи маъмул дороиҳо ва моликият ба мардон тааллуқ дорад.
"Давоми 9 моҳи соли ҷорӣ дар ин бора ба ташкилоти мо 301 нафар муроҷиат карданд. Мо ба онҳо ёрии ҳуқуқӣ, тиббӣ ва равонӣ расонидем. Ба 196 нафар барои ҳалли мушкилоташон ёрӣ расонидем, бо боқимондаҳо корҳои фаҳмондадиҳӣ анҷом додем",-мегӯяд Ҳақбердиева.
Ба гуфтаи вай, маскун кардани занҳо роҳи ҳалли мушкилоти занони осебдида нест. Зеро дар ин ҳолат зан дигарбора мавриди хушунат қарор мегирад.
Ба гуфтаи вай, маскун кардани занҳо роҳи ҳалли мушкилоти занони осебдида нест. Зеро дар ин ҳолат зан дигарбора мавриди хушунат қарор мегирад.
"Зан чӣ тавр метавонад ба хонае ворид шавад, ки аз он ӯро бо ҷанҷол пеш карда буданд? Кӯдакон набояд дар фазои ҷанҷолу низоъ тарбия карда шаванд".
Коршиносон мегӯянд, бештари занҳое, ки бо қарори додгоҳ дар манзили шавҳарони собиқи худ маскун шудаанд, онҷо зиндагӣ намекунанд, зеро мавриди озору азияти аъзои хонаводаи шавҳари собиқашон қарор мегиранд.
Вакили дифоъ Зебо Шарифова мегӯяд, занҳо воқеан ба ҷуз бозгашт ба хонаи волидонашон ҷойе барои рафтан надоранд. Ба гуфтаи вай, бештари хонаҳое, ки занҳо бо шавҳари худ зиндагӣ мекунанд, асосан ба волидони ҳамсаронашон тааллуқ доранд. Ин мушкилро бештар печидатар мекунад.
Вакили дифоъ Зебо Шарифова мегӯяд, занҳо воқеан ба ҷуз бозгашт ба хонаи волидонашон ҷойе барои рафтан надоранд. Ба гуфтаи вай, бештари хонаҳое, ки занҳо бо шавҳари худ зиндагӣ мекунанд, асосан ба волидони ҳамсаронашон тааллуқ доранд. Ин мушкилро бештар печидатар мекунад.
"Бештари занҳое, ки бо қарори додгоҳ дар манзили шавҳари собиқашон маскун шудаанд, онҷо зиндагӣ намекунанд"
"Дарвоқеъ, бисёре аз занони талоқшуда ба ҷуз манзили шавҳари собиқ ҷойе барои зистан надоранд. Баъди талоқ бисёре аз занҳо наметавонанд ба хонаи падару модар бираванд. Ӯ маҷбур аст дар хонае зиндагӣ кунад, ки ба онҷо гуселаш карда буданд",-мегӯяд Шарипова.
Дар баробари ин, бархе аз занон аз ин вазъ истифода бурда, мехоҳанд аз шавҳари собиқи худ ва хонаводаи ӯ қасос бигиранд. Онҳо бо қарори додгоҳ маскун мешаванд, як қисмати хонаро ишғол мекунанд, дари онро мебанданд, аммо он ҷо зиндагӣ намекунанд.
"Баъзе занҳои маскуншуда он ҷо зиндагӣ намекунанд. Дар ин ҳолат шавҳари собиқи ин зан метавонад барои чораҷӯӣ ба мақомоти дахлдор муроҷиат кунад. Бо ин роҳ ин занҳо аз шавҳари собиқ ва оилаи ӯ қасос мегиранд, ки ин ҳам нодуруст аст. Агар бо қарори додгоҳ маскун шуда бошанд, бояд дар онҷо зиндагӣ кунанд",-мегӯяд Зебо Шарифова.
Дар баробари ин, бархе аз занон аз ин вазъ истифода бурда, мехоҳанд аз шавҳари собиқи худ ва хонаводаи ӯ қасос бигиранд. Онҳо бо қарори додгоҳ маскун мешаванд, як қисмати хонаро ишғол мекунанд, дари онро мебанданд, аммо он ҷо зиндагӣ намекунанд.
"Баъзе занҳои маскуншуда он ҷо зиндагӣ намекунанд. Дар ин ҳолат шавҳари собиқи ин зан метавонад барои чораҷӯӣ ба мақомоти дахлдор муроҷиат кунад. Бо ин роҳ ин занҳо аз шавҳари собиқ ва оилаи ӯ қасос мегиранд, ки ин ҳам нодуруст аст. Агар бо қарори додгоҳ маскун шуда бошанд, бояд дар онҷо зиндагӣ кунанд",-мегӯяд Зебо Шарифова.
"Моддаи қонун бояд тағйир дода шавад"
Райҳона Ҳақбердиева, раиси созмони ҷамъиятии "Дилафрӯз" мегӯяд, дар якҷоягӣ бо дигар созмонҳои ҳуқуқи башар ба Кумитаи кор бо занон ва оила ва дигар сохторҳои дахлдори давлатӣ пешниҳод кардаанд, ки баъзе моддаҳои Кодекси оила тағйир дода шавад.
"Мо пешниҳод кардем, ки ин масъала аз рӯи мантиқ ва боназардошти анъанаҳоямон баррасӣ шавад. Пешниҳод ин буд, ки манзили баҳсӣ ба фурӯш гузошта шавад ва ҷонибҳо ҳиссаи худро аз фурӯш бигиранд.
Дар кишварҳои дигар шояд дар хонаи шавҳари собиқ зиндагӣ кардан душвор набошад, аммо дар кишвари мо ин чиз имконнопазир аст",-мегӯяд ӯ.
Дар ҳамин ҳол, вай пешниҳод мекунад, дар сурати сар задани ҷанҷолу низоъ дар хонавода мақомоти дахлдор бояд ҳар як қазияро дуруст таҳқиқ кунанд ва алайҳи шахсе, ки омили аслии хушунати хонаводагӣ аст, чора биандешад.
Вазорати адлияи Тоҷикистон мегӯяд, давоми шаш моҳи соли ҷорӣ теъдоди издивоҷ ва талоқҳо дар кишвар афзоиш ёфтааст.
Дар ин давра 32 ҳазору 489 мавриди ақди никоҳ ба қайд гирифта шудааст, ки нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта 2,5 ҳазор зиёдтар мебошад.
Дар ҳамин ҳол, дар шаш моҳи аввали соли ҷорӣ 6 ҳазору 476 мавриди талоқ сабт шудааст. Ин рақам дар қиёс ба ҳамин давраи соли гузашта 990 ҳолат бештар аст. Тибқи иттилои расмӣ, аксари оилаҳо бо ҳукми додгоҳ ҷудо мешаванд.
"Мо пешниҳод кардем, ки ин масъала аз рӯи мантиқ ва боназардошти анъанаҳоямон баррасӣ шавад. Пешниҳод ин буд, ки манзили баҳсӣ ба фурӯш гузошта шавад ва ҷонибҳо ҳиссаи худро аз фурӯш бигиранд.
Дар кишварҳои дигар шояд дар хонаи шавҳари собиқ зиндагӣ кардан душвор набошад, аммо дар кишвари мо ин чиз имконнопазир аст",-мегӯяд ӯ.
Дар ҳамин ҳол, вай пешниҳод мекунад, дар сурати сар задани ҷанҷолу низоъ дар хонавода мақомоти дахлдор бояд ҳар як қазияро дуруст таҳқиқ кунанд ва алайҳи шахсе, ки омили аслии хушунати хонаводагӣ аст, чора биандешад.
Вазорати адлияи Тоҷикистон мегӯяд, давоми шаш моҳи соли ҷорӣ теъдоди издивоҷ ва талоқҳо дар кишвар афзоиш ёфтааст.
Дар ин давра 32 ҳазору 489 мавриди ақди никоҳ ба қайд гирифта шудааст, ки нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта 2,5 ҳазор зиёдтар мебошад.
Дар ҳамин ҳол, дар шаш моҳи аввали соли ҷорӣ 6 ҳазору 476 мавриди талоқ сабт шудааст. Ин рақам дар қиёс ба ҳамин давраи соли гузашта 990 ҳолат бештар аст. Тибқи иттилои расмӣ, аксари оилаҳо бо ҳукми додгоҳ ҷудо мешаванд.
Созмонҳои дифоъ аз ҳуқуқи занон дар Тоҷикистон аз афзоиши мизони талоқ изҳори нигаронӣ карда, мегӯянд ин як мушкили ҷиддӣ аст, ки бояд фавран ҳал карда шавад.
Ин матлаб дар доираи лоиҳаи "Рушди расонаҳои нав ва рӯзноманигории рақамӣ дар Осиёи Марказӣ", ки онро Институти инъикоси ҷанг ва сулҳ (IWPR) бо дастгирии Ҳукумати Бритониёи Кабир амалӣ мекунад, таҳия шудааст. Муҳтавои матлаб баёнгари нуқтаи назари расмии IWPR ё Ҳукумати Бритониёи Кабир нест.
